Over verandering en persoonlijke groei

Dit artikel verscheen eerder in 2019 in het tijdschrift InZicht

Ik moet veranderen
(de verleiding van het ik)

Ik ben ik, tenminste dat denk ik, en daar begint mijn probleem. Want als ik ‘alleen maar’ ik ben, dan moet ik veranderen, groeien, verbeteren. Ik moet de perfectie van een Terminator combineren met op zijn minst het hart van moeder Theresa. Een redelijk onmogelijke opgave.

Ik verander doorlopend. Mijn ik van nu is totaal anders dan 40 jaar geleden. Toch noem ik mezelf nog steeds ik. Deze persoon die mijn naam draagt, werd ooit geboren en sterft op een dag. In die zin is ieder van ons onbetrouwbaar, uiteindelijk verlaten we elkaar, verlaten we onszelf. Daarbij is mijn mening en dat wat ik geloof vandaag ook nog eens anders dan gisteren.

Onstabiele grond

Op zo’n onstabiele grond kun je geen huis bouwen. Daarom werd er al sinds de oertijd gezocht naar een betrouwbare God waarop ik kan leunen. Alleen is in mijn relatie met een externe God het probleem dat ik nog steeds de onstabiele helft ben. Vandaag ben ik vol liefde, morgen vol haat. Zo ben ik steeds het slachtoffer van mijn eigen beweging.

Als ik in Spotify maar een afspeellijst heb, dan is er weinig muziek te kiezen. Gelukkig weet ik dat Spotify niet die ene afspeellijst is, maar ruimte heeft voor oneindig veel verschillende muziek.

Precies zo is het met dat ik van mij. De ik van vandaag is een van de vele afspeellijsten, binnen de oneindigheid van ‘mijn’ zijn. Want waar het ik doorlopend beweegt, is er iets in mij dat weet, dat kijkt. Iets is altijd stil. Of ik me er nu bewust van ben of niet, vanuit die stilte kijk ik naar dat wat beweegt om mij heen. Ik kan de beweging alleen herkennen omdat iets onbeweeglijk is. Zelfs mijn gedachten zijn in die zin om me heen. En voordat ik denk, voordat ik beweeg, zelfs voordat ik adem, is het stil, oneindig.

Veranderen?

Ineens hoeft er niets meer opgelost te worden, hoef ik noch Trump, noch Gandhi te worden, want ik ben. Ik ben dat waarbinnen het leven danst, speelt. Niets is incompleet aan dat ik, omdat het hooguit een beweging is in dit moment. Het volgende moment is er weer een nieuw ik.

Er is de beweging van verliefd, van boos, van twijfel, van niet weten. Al die tijd ben ik de ruimte waarbinnen het leven fladdert. Ik zie hoe het komt, hoe het gaat. En steeds is er rust, oneindige rust. Ik laat me achterovervallen in het oneindige bed van zijn. Niets hoeft, alles mag. Ik hoef niets aan wat dan ook te veranderen, en heb tegelijk de vrijheid het leven elk moment opnieuw te ontdekken.

Dit is geen theorie, geen uiteenzetting. Ik heb je niets te leren, simpelweg omdat er niets te leren valt. Je was altijd, voor elke theorie, voor elke doorbraak of spirituele ervaring. Je bent voor dat wat een blokkade lijkt, je bent nog voordat je je naam uitspreekt, zelfs voordat je beseft dat je bent!

Maar dat is te gewoon, dat kan het niet zijn. Het antwoord van het leven kan niet zo eenvoudig zijn. Luiheid kan toch niet de oplossing zijn!

Een kind speelt in de zandbak. Het kind weet niets van zand, er is geen doel, het is zelfs nog niet duidelijk of het een kasteel of een taart gaat worden. Het kind zit vol energie, ongelooflijk veel energie. Zo veel dat zelfs een topatleet dit niet kan bijhouden.

Het kind kiest niet, niet bewust, hoeft niet te groeien of veranderen. De schep is niet belangrijker dan het zand zelf, of andersom. En toch is de passie waarmee het kind speelt adembenemend.

Zijn of doen

Niets te hoeven veranderen is niet de afwezigheid van activiteit. Ik doe doorlopend. Drink een kop koffie, schrijf deze woorden, speel piano, ontmoet mensen, reis naar een afspraak, zonder de initiator te hoeven zijn. Ik ontmoet het leven zoals het mij ontmoet, beantwoord de vragen die gesteld worden, ben stil als er geen vragen zijn.

Dat wat wezenlijk is hoeven we niet te leren, je kent het al lang, je was het al die tijd. Er is niets dat ik heb en jij niet. Wat je zocht, heb je al lang gevonden, het was al die tijd in je, sterker nog, je bent het zelf. Niet het ‘ik’ dat je dacht te zijn, maar de stilte van waaruit je dat ik ziet bewegen.

In ‘Inclusief alles’ schreef ik ‘Wie zou je zijn als je zeker wist dat wie je nu bent precies is zoals je hoort te zijn?’. Anders gezegd, hoe zou je je gedragen als je echt geloofde dat er niets wezenlijks te leren valt, dat je perfect bent precies zoals je nu bent?

Wie zou je zijn als je zeker wist dat wie je nu bent precies is zoals je hoort te zijn? Wat zou je zeggen? Hoe zou je lopen? Rechtop, bewust van een prachtig diepe innerlijke gloed. Hoe ontmoet je je vrienden, je geliefde, je vijanden? Zou je herkennen dat de gedachten die voorbijkomen buiten jou zijn? Als een radio waar je naar luistert of een scherm dat een spannende film speelt.

Hoe zou je het nieuws lezen, als je zeker wist dat die onmogelijke gebeurtenis precies dat is wat nu moest gebeuren? Zou je beseffen dat er op dit moment niets anders gebeurt dan jij die dat nieuws leest? Er is geen president die een wet aanneemt, er is geen grens die ergens opent of sluit. Er is alleen jij die daarover leest, ogen die het papier of scherm zien, hersens die de punten tot woorden vormen.

Het verlangen in te grijpen, mijn mening te delen, mijn wijsheid te laten zien is groot. We worden daar doorlopend toe verleid. Sociale media, reclamemakers, politici strijden doorlopend om je aandacht. Boeken en opleidingen worden ermee gevuld, hoe krijg ik zoveel mogelijk aandacht.

Voordat de beelden en geluiden om me heen naar binnen rollen, is er ook nog mijn eigen denken dat aandacht vraagt. Ons denken is de meest geraffineerde filmmaker die er is. Elke keer weer weet het ons toch te raken, neemt het ons mee, als een spannende film die steeds aandacht vraagt. Alleen is dat denken oneindig veel slimmer dan Netflix. 

De film die speelt, is precies de film die raakt. Als ik denk te moeten afvallen komen er gedachtestromen voorbij die dat raken. Als ik het gevoel heb niet slim genoeg te zijn speelt de film die daar perfect bij aansluit. Vooral het verhaal dat het goed is, nodig, zelfs noodzakelijk is het verleidelijker dan de mooiste geliefde. Het kost dan ook lef en vertrouwen om niet mee te gaan in het verhaal dat mijn hoofd vertelt. 

Het hoorspel verdriet staat op het programma, ik huil, en laat het verder zijn. De film over niet mannelijk of vrouwelijk genoeg zijn begint, en ik loop de zaal uit. Met welke film verleid je denken jou steeds weer?

Wat een wonderlijk schouwspel creëren mijn hersens elk moment weer. Dat op zichzelf is een wonder. Het wonder dat ik denk de wereld te zien, maar als een blinde rondloop. Verblind door mijn idee over de wereld, kan ik onmogelijk zien wat recht voor mijn ogen is. Toch hoef ik dat denken niet te stoppen, het is een prachtig schouwspel. Veel goedkoper dan een avondje naar de bioscoop, en niet in 2- of 3-d, maar alle mogelijke en onmogelijke dimensies bij elkaar!

Jij en ik zijn oneindig meer dan een naam, dan een persoon. Wat je denkt of voelt, is geen wet waar je je aan moet houden. Niemand arresteert je als je leeft ondanks de waarschuwingen van je hoofd. Niemand sluit je op als je lacht, terwijl er ook verdriet voelt, als je huilt, terwijl alles in je lacht.

We zitten midden in het meest wonderlijke schouwspel denkbaar. In sciencefiction films zien we hologrammen, in ‘werkelijkheid’ zitten we er middenin. Niemand verplicht ons het allemaal serieus te nemen, behalve wijzelf. Wat als ik gewoon ben, dans, lach.

Of is dat te gewoon? Kan het niet zo eenvoudig zijn? Is afwassen pas wat waard als het wetenschappelijk onderbouwt wordt, is de vlek op de muur pas kunst als er miljoenen voor betaald worden, is het strikken van mijn veters pas spiritueel als mijn guru dat zegt?

Misschien is gewoon wel niet zo gewoon. Misschien hebben we noch de kracht van de Terminator, noch de liefde van moeder Theresa nodig en zijn we hooguit vergeten hoe adembenemend we zijn. Vergeten hoe adembenemend je bent!

Lees meer over veranderen, inzicht en coaching